Díli, 17/09/2024 (MEDIA LABEH) – Tuir Relatoriu Ba Observasaun Husi Organizasaun Naun Governamental Fundasaun Mahein (FM) ligadu ho vizitasaun amu papa Francisco nia iha timor leste durante loron tolu, erru barak mak akontese iha fatin bem-vindo iha aeroportu nian tanba mosu dezentendimentu husi seguransa primeiru ministru timor leste nian ho seguransa husi vatikanu sira.
Tanba ne’e situasaun hirak ne’e implika tebes ba kondisaun preparativu prezensa amu papa nian banhira nia remata vizitasaun apostolika iha Timor Leste.
Liu husi komunikadu imprensa ne’ebe realiza iha resintus Fundasaun Mahein Bidau, director FM Nelson Belo hateten, tuir observasaun Fundasaun Mahein nian iha Aeroportu Internasional Nikolao Lobato durante vizitasaun amu papa nian ne’e iha erru balun ne’ebe mak inkondisional husi protukolu aviasaun internasional ho seguransa Primeiru Ministru Kai Rala Xanana Gusmão nian ho seguransa vatikanu sira ne’ebe hamosu dezentendimentu iha aeroportu dili.
Mosu dezentendimentu ne’e tanba komisaun organizadora ba eventual ne’e mak la iha kolokasaun lolos orgaun ema importante sira ka very important person (VIP) iha area restrita nian no mos la ordem ruma atu orienta ema seguransa sira no mos envolve ema sivil iha fatin designadu.
“Durante Papa Franisco nia vizita iha dili, loron 9 no 11 fulan setembru tinan 2024, tuir fundasaun mahein (FM) nia observasaun iha Aeroportu Internasional Prezidente Nikolao Lobato Comoro, rejista failansu grave sira iha seguransa aeroportu nian no kumprimentu ba protukolu sira aviasaun internasional nian, ne’ebe rezulta iha dezentendimentu sira entre ekipa seguransa primeiru- ministru no papa Francisco nian. Insidente ne’ebe fatal liu mak violasaun sira ba area restrita sira no dezorden sira ne’ebe envolve ema sivil sira, polisia no funsionariu sira aeroportu nian” dehan director ezekutivu fundasaun mahein Nelson Belo iha resintus fm bidau 17/09/2024
Ezekutivu ne’e informa tan, medidas sira seguransa nian iha aeroportu viola padraun sira ne’ebe estabelese ona husi organizasaun internasional aviasaun nian ne’e falla total tanba lakon ko fiansa tomak hodi la kumpri ba servisu safety ho seguransa sira ne’ebe mak iha kompetensia.
“Eventu sira ne’e revela falla kritiku sira iha medida sira seguransa aeroportu nian no viola padraun sira ne’ebe estabelese husi organizasaun internasional aviasaun sivil nian (ICAO) kona ba safety and security” katak nia
Hafoin de halo komunikadu imprensa fundasaun mahein, hato’o mos rekomendasaun ba parte seguransa sira atu hadia kondisaun sira ne’ebe mak akontese ona, atu hadi’a fila fali iha future ba kualker situasaun ne’ebe mak iha atu nune’e bel;e koloka tuir ida’idak nia responsavel hodi labele hamosu tan dezentendimentu ruma tanba de’it menus komprensaun husi ordem du servisu nian .
No enkoraja mos ba seguransa sira iha aeroportu nian atu reforsa nafatin treinamentu sira no konsistensia nafatin iha instituisaun seguransa tantu PNTL ho policia militar nafatin la’o tuir regras no padraun sira ne’ebe mak konsisten husi ICAO.
“Hodi mitiga insidente hanesan ne’e iha futur, ne’ebe bele komprende ho seguransa aeroportu no aviasaun, rekomendasaun sira hanesan,reforsa treinamentu no konsistensia iha seguransa, halo formasaun regular no intensive ba seguransa aeroportu nian, polisia no militar iha timor leste, ho enfaze ba komprimentu rigorozu ho padraun internasional husi ICAO, no treinamentu la’os de’it tekniku, maibe mos iha aspetu protukolu diplomatiku hodi prevene dezentimentu entre seguransa diferente.
Enkuantu iha ambitu komunikadi imprensa ne’e fundasaun mahein fo hela ba responsavel maximu sira iha setor seguransa mak atu halo, Revizaun ba prosedimentu protukolu no kordenasaun, fortalese sistema kontrolu asesu no vijilansia, planu respostas emerjensia klaru, programa sertifikasaun no auditoria no mos fortalese komunkasaun no kooperasaun entre ajensia sira.
Reportagem: Abrao da costa & Honorio guterres
